Қазақстанда бір палаталы парламентке көшу мәселесі талқылануда. Мемлекет басшысы бұл бастаманы Жолдауында жариялады, ал депутаттар реформаға қатысты өз пікірлерін білдірді.
Депутаттардың арасында бір палаталы парламент идеясын қолдайтындар көп. Қарсы пікір білдірген депутаттар жоқ, тіпті кейбіреулері бұл өзгерістің уақыт талабы екенін атап өтті. Алайда, Сенат депутаттарының көңіл-күйлерінің өзгергені байқалады.
Сенаттың рөлі мен миссиясы
Мәжіліс депутаты Асхат Аймағамбетов Сенаттың тарихи миссиясының аяқталғанын айтты. Оның пікірінше, уақыт жаңа шешімдерді талап етеді.
"Сенат өзінің тарихи миссиясын абыроймен атқарды. Уақыт өзгереді, күн тәртібі өзгереді. Егер бір палаталы парламентке көшер болсақ, сенаторлар белсенді сайлау құқығы арқылы бәрібір қайтадан сайлана алады. Өкілеттіктің азаюы мен құрылымдық өзгерістердің бәрі бір-бірімен үндесіп тұр," - деді ол.
Азат Перуашев "Ақ жол" партиясының 2017 жылдан бері бір палаталы парламентке көшу туралы ұсыныс жасап келе жатқанын еске салды. Назарбаев билігі кезінде де бұл мәселе талқыланған.
"Ақ жол" партиясы бір палаталы парламентке көшу туралы ресми ұсынысты 2017 жылдан бері ұсынып келеді. Бұл ұсынысты Назарбаев кезінде де енгіздік және ол кезде сенаторлар, Президент әкімшілігі арасында үлкен талқыға түскен. Унитарлы мемлекет жағдайында біздің жүйеде Сенат басқа рөл атқарды," - деді Перуашев.
Депутаттар санын арттыру қажет
Еділ Жаңбыршин депутаттар санын арттыру қажеттігін атап өтті. Оның пікірінше, депутаттар санының тең болуы маңызды.
"Бұл бұрыннан талқыланып келе жатқан мәселе. 2021 жылы Мәжіліске келгелі осы туралы естіп келемін. Меніңше, бәрі елу де елу болуы қажет. Елу пайыз саяси партия және елу пайыз бір мандатты үміткерлер. Мұндай өзгеріс елімізге қажет," - деді Жаңбыршин.
Ермұрат Бәпи өткен аптада Парламент палаталарының бірлескен отырысынан кейін Үкіметтегі өзгерістер 2027 жылы орын алатынын айтты.
"Енді елде партиялық жүйені қалыптастыруға басымдық беріледі. Қазірдің өзінде сайлау туралы заң жобасы қаралып жатыр," - деді Бәпи.
Елнұр Бейсембаев бұл өзгерісті демократиялық қадам деп бағалады.
"Бұл реформа парламентті жаңа институт ретінде қалыптастыруға бағытталған. Жауапкершілік артады. Бір палаталы парламент партиялық тізім арқылы жасақталады," - деді ол.
Сенаттың қызметі
Қазақстанда қос палаталы парламент 1995 жылғы Конституция реформасы кезінде енгізілді. Сенат заң шығарушы органның тұрақтылығын күшейту және Мәжіліс шешімдерін сүзгіден өткізу үшін құрылды.
Сенаттың басты рөлі – заң жобаларын қайта қарап, қажет болған жағдайда түзетулер енгізу немесе кері қайтару. Сенат құрамында аймақтардан сайланған депутаттармен қатар Президент тағайындаған өкілдер болды. Осылайша, Сенат Мәжіліс шешімдерін "екінші бақылау сатысынан" өткізіп, билік тармақтарының тепе-теңдігін сақтауға бағытталған құрылым ретінде жұмыс істеді.
Қазіргі уақытта Мәжілісте 98 депутат жұмыс істейді, ал Сенат құрамында 50 мүше бар. Егер бір палаталы парламент құрылса, заң шығару міндеті Мәжілістің құзырына өтеді.