Жеке кәсіпкерлер (ЖК) ҚҚС бойынша тіркеуде тұрмайтын болса, олар жылдық табыс лимитін — 20 000 АЕК сақтауы тиіс. Бұл лимитке ЖК-нің жеке тұлға ретінде тұрғын емес үй-жайды сатудан алатын табысы кіреді ме, әлде тек тауарлар мен қызметтерді сатудан түсетін табыс қана есепке алынады?
Осы сұраққа жауап беру үшін ҚР Салық кодексіне назар аударайық.
Салық кодексінің 331-бабы 1-тармағына сәйкес, жеке тұлға мүлікті сатқан кезде мүліктік табыс пайда болады. Бұл, оның ішінде, мынадай мүлікті сату кезінде туындайды:
- тұрғын үйлер, саяжай құрылыстары, гараждар, қосалқы шаруашылық нысандары, егер олар ҚР аумағында меншік құқығы тіркелген күннен бастап 1 жылдан аз мерзімде иелікте болса;
- жер учаскелері немесе жер үлестері (ИЖС, ЛПХ, саяжай құрылысы, гаражға арналған), меншік құқығы тіркелген күннен бастап 1 жылдан аз мерзімде иелікте болса;
- ҚР аумағындағы өзге де жылжымайтын мүлік.
Осылайша, егер тұрғын емес үй-жай сатылса, ол 331-баптың 1-тармағының 6) тармақшасына жатады, және бұл жағдайда иелік ету мерзіміне қатысты талап жоқ.
Салық кодексінің 331-бабы 2-тармағына сәйкес, мүлікті сатудан түсетін құн өсімінен табыс — бұл мүлікті сату бағасы мен оны сатып алу бағасының арасындағы оң айырма (тегін алынған мүлікті қоспағанда).
Сондықтан, тұрғын емес үй-жайды сатқан кезде, иелік ету мерзіміне қарамастан, осындай жылжымайтын мүлікті сату бағасы мен оны сатып алу бағасының арасындағы оң айырма түрінде мүліктік табыс пайда болады.
Салық кодексінің 320-бабы 1-тармағына сәйкес, мүліктік табысқа салынатын ЖТС мөлшерлемесі — 10%.
Декларацияны (270.00-нысан) есепті жылдан кейінгі жылдың 15 қыркүйегінен кешіктірмей салық органына тапсыру қажет. Мысалы, 2025 жылы тұрғын емес үй-жай сатылса, есепті 2026 жылғы 15.09-ға дейін тапсырып, ЖТС-ты 2026 жылғы 25.09-ға дейін төлеу керек.
Сатылған мүліктің бұрынғы иесі есепті жеке тұлға ретінде тапсырады, ЖК ретінде емес (тіпті егер ол жеке кәсіпкер болса да). Жылжымайтын мүлікті сатудан түскен табыс ЖК табысына кірмейді және ҚҚС тіркеу лимитіне жататын 20 000 АЕК көлеміне қосылмайды.
ЖК-нің тұрғын емес үй-жайды жеке тұлға ретінде сатуына байланысты ешқандай міндеттемесі туындамайды.
Алайда, егер ЖК тұрғын емес үй-жайды өзінің кәсіпкерлік қызметінде пайдаланып жүрген немесе пайдаланған болса, онда ол Салық кодексінің 334-бабы бойынша құн өсімінен табысты есептейді, оны ЖК табысына қосады (жалпыға бірдей тәртіпте), ЖТС 10% төлейді және сату құнына 12% ҚҚС есептеледі. Мұндай сату тек ЖК атынан рәсімделеді.