2023 жылдан бастап Қазақстанда жеке тұлғалардың банкроттығы туралы жаңа заң күшіне енді. Бұл заң «Қазақстан Республикасы азаматтарының төлем қабілеттілігін қалпына келтіру және банкроттығы туралы» 2022 жылғы 30 желтоқсандағы № 178-VII ҚРЗ негізінде қабылданды.
Жеке тұлғалар үшін үш түрлі банкроттық рәсімі қарастырылған:
- Соттан тыс банкроттық: Бұл рәсім 1 600 АЕК-тен аспайтын қарыздар үшін қолданылады, егер борышкердің мүлкі мен ресми табысы болмаса немесе табысы ең төменгі күнкөріс деңгейінен аспаса.
- Сот арқылы банкроттық: Егер борышкердің қарыздары 1 600 АЕК-тен асса, онда оның мүлкі сауда-саттықта өткізіледі.
- Төлем қабілеттілігін қалпына келтіру рәсімі: Бұл рәсім тұрақты табыс болған жағдайда, борышкерге қарыздарды 5 жылға дейін бөліп төлеу мүмкіндігін береді.
Сот арқылы банкроттық рәсімінен өткен борышкерлер үшін салдарлар мыналар:
- 5 жыл бойы несие алуға тыйым салынады (тек ломбардқа жүгіну мүмкін);
- Қайталама банкроттық тек 7 жылдан кейін мүмкін;
- 3 жыл бойы жыл сайын қаржылық жағдайды мониторингілеу.
Төлем қабілеттілігін қалпына келтіру рәсімі – жеке тұлғаның банкроттығының ең жұмсақ нұсқасы. Бұл рәсім борышкердің тұрақты табысы болған жағдайда, қарыздарды 5 жылға дейін төлеу мерзімін ұзартуға мүмкіндік береді.
Борышкер қаржы басқарушысымен бірге төлем қабілеттілігін қалпына келтіру жоспарын әзірлейді, ол кейін сотта бекітіледі. Бұл рәсімді қолдану үшін борышкердің барлық міндеттемелерінің жалпы сомасы оның меншігіндегі мүліктің құнынан аспауы тиіс.
Төлем қабілеттілігін қалпына келтіру рәсімін өткен борышкер ресми түрде «банкрот» мәртебесін алмайды, сондықтан оған несие алуға тыйым салу және басқа да шектеулер қолданылмайды.